Nazim Hikmət, Konstantin Paustovski və Zülfü Livaneli. Onları birləşdirən və ayıran amillər.

Böyük rus yazıçısı Konstantin Paustovskinın adı 60-cı illərdə ard-arda dörd dəfə Nobel mükafatına layıq görülən namizədlər sırasında olub. Bu “sirri” aradan illər keçdikdən sonra mükafat komissiyası açıqlayıb. Bəs bu mükafat niyə verilməyib? Bu, əlbəttə, başqa bir söhbətin mövzusudur. Ədibin 2 kitabı və seçilmiş əsərləri vaxtilə R.Şıxımirova və Ə.Əylislinin tərcüməsində nəşr edilib. Hər iki tərcümə uğurlu alınıb.
Vaxtilə Moskvada yaşayan Nazim Hikmət öz həmkarının- Paustovskinin poeziya ilə yoğrulmuş nəsrinin vurğunu idi. Hətta, onun barəsində ayrıca məqalə və şeir də yazmışdı. Yazıçının 70 illiyinə həsr olunmuş törəndə xəstəliyi səbəbindən Paustovskinin özü iştirak edə bilməmişdi. Nazim Hikmət qələmə aldığı məqalədə onun barəsində belə demişdi: “Paustovski nəinki rus, eləcə də dünya ədəbiyyatında böyük bir fiqurdur”. Böyük şairin ürəyindən gələn sözlər Paustovskini çox təsirləndirmişdi. O, cavab məktubunda yazmışdı: “Bəlkə də bizim bir-birimizə qarşılıqlı simpatiyamız hər ikimizin doğmalığımızdan irəli gəlir. Çünki mən özüm də yarıtürkəm...”
Paustovski “Uzaq illər” sənədli povestində “türklərlə qohumluğu” barədə daha ətraflı söhbət açır. Sən demə, onun ata babası rus-türk müharibəsi zamanı türklərə əsir düşmüş, əsirlikdə bir qızla sevişmiş, əsirlikdən sonra isə onu özüylə Rusiyaya gətirmiş və ailə qurmuşdur. Əslən Türkiyənin Kazanlık bölgəsindən olan həmin xanımın adı Fatma idi. O, sonralar xristianlığı (və yeni xristian adını) qəbul etmişdir. Fatma çox ciddi, zabitəli xanım olub. Paustovski bu barədə yazırdı: “Biz babamızdan daha çox, türk əsilli nənəmizdən çəkinirdik”.
Nazim bu məlumatdan çox təsirlənir.
Belə görünür ki, qan qanı çəkirmiş...
...Yeri gəlmişkən, digər bir guya “başqacürdüşünən” yazıçı haqqında söhbət açmaq istəyirəm. Bu, Zülfü Livaneli adlı yazardır. Adını çoxdan eşitdiyim türk yazıçısıdır. O, təkcə yazıçı kimi deyil, həm də bir musiqiçi, bəstəkar, müğənni, kinorejissor, siyasi xadim kimi tanınır.
Mən Zülfü Livanelinin adını ilk dəfə 1986-cı ildə böyük yazıçı Çingiz Aytmatovun rəhbərlik etdiyi İssık-kul forumunun iştirakçıları sırasında eşitmişdim. Forum iştirakçəlarını, o cümlədən Livanelini o zamankı Baş katib M.Qorbaçov da qəbul etmişdi.
O, dəfələrlə Rusiyada olub, Tv-lərdə çıxış edib, mətbuatda müsahibələr verib. İnsaf xatirinə deyək ki, maraqlı personadır. YUNESKO-nun səfiridir.
İndiyəcən türkcə və rusca tanış olduğum əsərləri maraqsız olmasa da, yaxşı qurulmuş təbliğatı ilə müqayisədə bir qədər zəifdir.
Bu günlərdə dünya ədəbiyyatını daim izləyən bir dostum mənə Zülfü Livanelinin rusca nəşr olunmuş (“Eksimo”, 2018) bir kitabını verib oxumağımı məsləhət bildi.
Kitabı böyük həvəslə oxumağa girişdim.
...və mütəəssir oldum, türklər demiş könül qırıqlığı yarandı.
“СЧАСТЬE” adlı bu kitabda bır türk qızının bədbəxt taleyindən söhbət açılır. Olsun. Bəyəm bütün vətəndaşları xoşbəxt olan ölkə var ki?
Bu kitabda məni təsirləndirən, daha doğrusu acıdan, yazıçının qonşu haylarla bağlı səhv mövqeyi oldu. Guya onun qəhrəmanı Məryam hayların nə zamansa zorla deportasiya olunması xəbərindən sarsılır. Öz canının hayında olan, ailəsi tərəfindən öldürülməyə məhkum olunmuş Məryəm yazıq öz halından daha çox bu “zərərçəkmişlərin” vəziyyəti haqda düşünür...
Doğrudur, mən kitabı sonacan oxumadım. Elə “hay məsələsi” ilə bağlı səhifəni oxuyandan sonra kitabı qapadım. Xeyr, mən nə natsionalist, nə də şovinistəm. Amma həqiqəti, doğrunu yazmayan yazıçını oxumağa dəyməz.
Allah Zülfü Livaneliyə müəyyən istedad verib. Amma o, yalan və iftira ilə həqiqəti və doğrunu seçə bilmək qabiliyyətinə malik deyildir.
Təəssüf. Malesef.

Paralel.az