“Azərbaycanda çörəyin və unun qiymətinin artması dünyanın əsas buğda istehsalçıları – Rusiya və Ukrayna arasında gedən müharibə, dünya iqtisadi prosesləri, müharibənin yaratdığı tədarük riskləri, ərzaq buğdasının ixracına qoyulan məhdudiyyətlər, dünya bazarında bu məhsula tələbatın yüksək olması nəticəsində baş verir”, – deyə Azərbaycanın İqtisadiyyat Nazirliyi “Turan” agentliyinin Azərbaycanda un və çörəyin qiymətinin bahalaşmasının səbəbi ilə bağlı sualını cavablandırarkən bildirib.

Nazirlik qeyd edir ki, Azərbaycanda çörəyin və unun qiyməti tənzimlənən tariflərlə deyil, bazar iqtisadiyyatı şəraitində tələb və təklif, eləcə də ərzaq buğdasının dünya qiyməti əsasında müəyyən edilir. Nazirlik məhsulun qiymətinin istehsalçı tərəfindən sərbəst müəyyən edilməsini nəzərdə tutan “Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında” qanunu xatırladır. Eyni zamanda, Azərbaycan bazarında qiymət manipulyasiyasının qarşısını almaq üçün İqtisadiyyat Nazirliyinin İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Antiinhisar Xidməti tərəfindən 20-dən çox aparıcı un istehsalçısı ilə bağlı gündəlik monitorinqlər aparılır. İqtisadiyyat Nazirliyindən verilən rəsmi məktubda bildirilib ki, monitorinqlər Bakı şəhəri və regionlardakı ticarət obyektlərində də aparılır.

Nazirliyin məktubundan belə çıxır ki, ölkədə satılan çörək Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi günlərində dünya bazarından alınan taxıldan bişirilir. Bununla belə, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Aqrar Tədqiqatlar Mərkəzi bir müddət əvvəl qeyd edib ki, Azərbaycanda kifayət qədər taxıl ehtiyatı var və bu, un dəyirmanlarının tələbatını 2 dəfə üstələyir. Nazirlik 2022-ci ildə 1,3 milyon ton buğda idxalı barədə məlumat verib ki, bunun da 95%-i Rusiyadan alınıb.

İqtisadçı ekspert Vahid Məhərrəmov Turan-ın müxbiri ilə söhbətində qeyd edib ki, hökumət bu məqsədlə xüsusi olaraq yaradılmış Dövlət Taxıl Fondundan taxıl bazarına müdaxilə etməklə daxili bazarda buğdanın əvvəlki qiymətlərini çətinlik çəkmədən saxlaya bilər.

“Ölkədə hər il adambaşına orta hesabla 135 kq çörək istehsal olunur. Bu hesablama əsasında hər bir istehlakçı yeni qiymətə 13,15 manat əlavə ödəyəcək. Ölkədə 10 milyon insan üçün bu, 135 milyon manatdır. Dövlət bu məbləği dövlət büdcəsindən kompensasiya edə bilər, bu məbləğ ölkə üçün ağır deyil. Son il yarım ərzində Azərbaycan neft və qazın satışından 26 milyard manat əlavə vəsait əldə edib. Niyə Qərb hökumətləri çörəyin bahalaşmasına subsidiya verir, xərclərin artımını əhaliyə kompensasiya edir, amma Azərbaycanda hökumət bunu etmir?

Dövlət Taxıl Fondunda 750 min ton ehtiyat taxıl saxlanmalıdır. Bu ehtiyat çörəyin bazar qiymətinin qalxması zamanı bazara müdaxilə etməklə onun bazar dəyərinin sabitliyini qorumaq üçün yaradılıb. Niyə bu mexanizmdən istifadə edilmir”, – deyə V.Məhərrəmov bildirib.

O hesab edir ki, çörəyin maya dəyərini azaltmaq üçün dövlət mexanizmlərinin mövcudluğu şəraitində hökumət bu məhsulun bazarda satışını dayandırmaqla unun dəyərini süni şəkildə bahalaşdıran bir neçə un dəyirmanı şirkətinin kartel konspirasiyasına icazə verir.

“Bu şirkətlərin məqsədi çörəyin qiymətini artırmaqdır. Bunun üçün onlar çörəyin qiymətinin artırılmasına icazə verilməsi xahişi ilə hökumətin Antiinhisar Komissiyasına müraciət edir, tələbi taxıl və taxıl istehsalı üçün zəruri olan digər məhsulların dünya qiymətlərinin artması ilə izah edir və hökumət kartelistlərlə razılığa gəlir. Azərbaycanda taxılın, unun və çörəyin maya dəyəri bazar mexanizmləri ilə tənzimlənmir, ona görə də böyük dəyirmanın yanındakı çörək sexində çörəyin qiyməti çörək zavodundan yüz kilometr aralıda olan çörək sexinin qiymətlərindən heç nə ilə fərqlənmir. Halbuki istehsalçı nəqliyyat xərclərini məhsulun son maya dəyərinə qoymalıdır”, – deyə iqtisadçı ekspert Məhərrəmov bildirib.

Qeyd edək ki, avqustun 19-da Azərbaycanda buğda ununun və çörəyin qiyməti bahalaşıb. Bununla bağlı dövlət mətbuatında iri un dəyirmanları və çörəkbişirmə müəssisələri adından bu addıma bəraətverici xarakter daşıyan bəyanat dərc olunub.

Bakıda 50 kiloqramlıq unun bir kisəsinin yuxarı qiymət həddi 40,7 manat müəyyən edilib. Çörəyin qiyməti çəkisindən asılı olmayaraq 5 qəpik artırılır. Ənənəvi (dəyirmi) çəkisi 500 q olan çörəyin pərakəndə satış qiyməti 55 qəpik, 600 qramlıq çörəyin 1 qəpiyi 65 qəpik, 650 qramlıq çörəyin pərakəndə qiyməti 70 qəpikdir.

Taxıl kartelinin qərarı ilə sentyabr ayında tədarük üçün 12,5% protein olan Rusiya buğdasının ixrac qiymətləri düşməyə davam edir. Belə ki, “Rusaqrotrans” analitik mərkəzinin məlumatına görə, həftə ərzində onlar 18 dollar ucuzlaşaraq 310-315 dollar/ton FOB-a düşüb. Son bir ayda azalma təxminən 13% təşkil edib. Tərkibində 11,5% protein olan buğdanın qiyməti 25 dollar ucuzlaşıb.