Azərbaycanın yeni Media Qanunu həddən artıq məhdudlaşdırılmış müstəqil jurnalistika və media mühiti fonunda “buxovlayıcı təsir” göstərəcək.

Avropa Şurasının konstitusiya qanunu üzrə ekspertlərindən ibarət Venesiya Komissiyasının iyunun 21-də dərc etdiyi rəydə belə deyilir. Rəy komissiyanın ötən həftəki plenar iclasında Avropa Şurasının İnsan Haqları və Hüququn Aliliyi üzrə Baş Direktorluğu ilə birlikdə qəbul edilib.

Açıq dialoq olmayıb

Avropa Şurası Parlament Assambleyası Monitorinq Komitəsi bu il fevralın 2-də o zaman hələ layihə formasında olan qanunu komissiyaya təqdim edib. Rəy qəbul edilmiş qanunun mətninə, jurnalistlər, media hüquqşünasları, beynəlxalq ictimaiyyət təmsilçiləri və ATƏT-lə onlayn görüşlər əsasında hazırlanıb. Komissiya məruzəçilərin hakimiyyətlə açıq dialoq apara bilməməsindən, hakimiyyətin qanunun müəyyən müddəaları ilə bağlı izahat verməməsindən, yalnız rəyin daha öncəki versiyasına yazılı şərhlər göndərməsindən təəssüfünü bildirir.

Venesiya Komissiyası bildirir ki, “Qanun Azərbaycanın media sektorunda demək olar hər şeyi, o cümlədən onlayn medianı tənzimləyə çalışır”, “medianın özünün ictimai keşikçi rolunu icra etməsinə gərəkən şərait yaratmaq əvəzinə medianın fəaliyyətini məhdudlaşdırmağa fokuslanır”. Rəydə deyilir ki, qanunun bir çox maddələri Avropanın ifadə və media azadlığı standartlarına uyğun deyil, ona görə də Qanun indiki formada yerinə yetirilə bilməz.

Qanun bu il fevralın 8-də prezident tərəfindən imzalanaraq qüvvəyə minib, ancaq bir sıra maddələri avqustun 8-dən tam həyata keçiriləcək, audio-vizual mediaya lisenziyalar veriləcək, Media Reyestri tam işə düşəcək.

“Ləğv edilsin”

Venesiya Komissiyası Azərbaycan hakimiyyətini təcili olaraq media orqanları təsis etmək üçün aşırı məhdudiyyətləri, o cümlədən xarici mülkiyyət və xaricdən maliyyələşmə ilə bağlı tələbləri ləğv etməyə çağırır.

Qeyd olunur ki, hökumət ya Media Reyestrini, ya da jurnalistlər və media qurumlarının bu reyestrə salınması üçün aşırı məhdudlaşdırıcı şərtləri, jurnalistlər üçün akkreditasiya sistemini ləğv etsin.

Qurumun digər tövsiyələri sırasında qanunun ifadə azadlığının qorunmasına dair Avropa Məhkəməsinin presedent hüququna uyğunlaşdırılması; jurnalistlərdən mənbələrin açıqlanmasını tələb etmək səlahiyyətinin yalnız məhkəmələrə verilməsi də var.

Lisenziya tələbi, gizli çəkiliş

Venesiya Komissiyası hesab edir ki, platforma yayımçıları üçün lisenziya tələbi ləğv edilməli, çap və onlayn media məhsullarının nəşri, yayılması üçün səlahiyyətli orqanlara yalnız məlumatlandırma yetərli olmalıdır.

Rəydə deyilir ki, audiovizual mediaya, həmçinin çap və onlayn media qurumlarının lisenziyasının ləğvi və xitam verilməsi şərtləri dəyişdirilsin, bu sanksiyaların adekvatlığı təmin edilsin.

Qurum həmçinin jurnalist anlayışını genişləndirməyə çağırır. Qanunun 7-9-cu maddələrinə əlavələri vacib sayır, fövqəladə vəziyyət zamanı ifadə azadlığının məhdudlaşdırılması üçün aydın və çatımlı hüquqi əsaslar təmin etməyə səsləyir.

Rəydə qeyd olunur ki, şəxsin razılığı olmadan gizli çəkilişə qadağa elə bir maddə ilə əvəzlənməlidir ki, belə bir materialın dərcinə aydın ictimai maraq olan hallar istisna sayılsın, üçüncü tərəflərin hüquqları təmin olunsun.

Mətbuat Şurası

Venesiya Komissiyası Mətbuat Şurasının mövcud modelinə Avropa standartlarına uyğun dəyişikliyi, onun müstəqil tənzimləyici orqan kimi fəaliyyətini təmin etməyi vacib sayır.

9 fəsil və 78 maddədən ibarət “Media haqqında” qanunda jurnalistlərin fəaliyyətinə dair məsələlər, Media Reyestrinə daxil