Mançester Universitetinin alimləri tərəfindən aparılan unikal tədqiqat nəticəsində uşaqların sözləri başa düşmə və yeni sözləri öyrənmə prosesi haqqında maraqlı məlumatlar əldə olunub.

Paralel.az AZƏRTAC-a istinadla xəbər verir ki, həmin tədqiqatın nəticələri “Child Development” jurnalında dərc edilib.

Uşaqlar, ümumiyyətlə, bir yaşında ilk sözlərini deməyə başlayır və ikinci ildə lüğətlərini sürətlə genişləndirirlər. Lakin bir müddət yalnız sadə sözlər deyə bilir və onların mənalarını zaman keçdikcə dəqiqləşdirirlər. Tədqiqatçılar göstərirlər ki, uşaqlar öz şəxsi lüğətlərinə yeni sözləri əlavə edərkən dərhal həmin sözlərin bütün mənalarını qavramırlar. Bunun əvəzinə, sözlərin bəzi mənalarını öyrənir və ya mənaları tədricən dəqiqləşdirirlər.

Tədqiqatın əsas hissəsində Mançester Muzeyində 3 yaşdan 8 yaşa qədər uşaqlar arasında təcrübə aparılıb. Bu təcrübədə uşaqlara müxtəlif ölçülərdə bloklarla əlaqəli tapşırıqlar verilib. Məsələn, eksperimentatordan daha böyük, daha kiçik və ya daha uzun bloklar qurmaq üçün uşaqlardan cavab gözlənilib. Tədqiqatçılar, uşaqların qurduğu blok strukturlarını eksperimentatorun strukturu ilə müqayisə edib, dəyişiklikləri və yaşa görə dəyişən davranış nümunələrini araşdırmaq üçün riyazi modelləşdirmədən istifadə ediblər.

Mançester Universitetinin müəllimi və tədqiqatın həmmüəllifi Alissa Ferri uşaqların dil öyrənmə prosesini belə izah edir: “Görünür, uşaqlar sözləri ilk öyrənəndə onlar haqqında ümumi bir fikir əldə edirlər. Məsələn, “daha böyük” və ya “daha uzun” kimi ölçü sözləri onlara ölçü dəyişikliyi haqqında ümumi təsəvvür yaradır. Bu mərhələdə uşaqlar bütün ölçüləri hər istiqamətdə artırmaq kimi ümumi bir yanaşma sərgiləyirlər. Lakin böyüklərlə olan dialoqlar və təcrübə vasitəsilə tədricən bu sözlərin tam mənalarını dəqiqləşdirirlər”.

Tədqiqat zamanı 3 və 4 yaşlı uşaqlar “daha böyük” və “daha uzun” sözlərini eyni mənada qəbul edərək, bütün istiqamətlərdə daha böyük olan strukturlar yaradıblar. 5 yaşında isə uşaqlar artıq kiçik bloklardan istifadə etməli olduqlarını başa düşüblər. 7 yaşında isə “hündür” sözünün konkret olaraq yuxarı istiqamətdə böyük olan anlamını tam dərk ediblər. Eyni zamanda, üç yaşlı uşaqların əksəriyyəti “kiçik” tələb olunduqda belə, hələ də böyük strukturlar qurublar, çünki bu anlayışların dəqiqləşməsi zaman alır.

Həmmüəllif Katrin Tvomey qeyd edir ki, ölçü kimi abstrakt sözlərin öyrənilməsi çətindir, çünki bu sözlər müxtəlif obyektlər arasında əlaqələri təsvir edir və ümumi mənanı tapmağı çətinləşdirir. O, həmçinin bildirir ki, bu sözlərin mənalarının yaşla necə dəyişdiyini izləmək, uşaqların dil öyrənmə prosesini anlamaq baxımından dəyərlidir.

Tədqiqat nəticəsində məlum olub ki, bəzi 3 və 4 yaşlı uşaqlar öz dayələri ilə tez-tez bu sözlər haqqında söhbətlər apardıqları üçün digər həmyaşıdlarından daha tez mənaları dəqiqləşdirə biliblər.

Tədqiqat qrupu, həmçinin məlumatların dizaynı və toplanması prosesində “Nuffield Research Placement”in dörd altıncı sinif şagirdinin köməyindən istifadə edib.

A.Ferri dilöyrənmə prosesinin insan təcrübəsində unikal olduğunu vurğulayaraq bildirir ki, uşaqlar sadəcə dilə məruz qalmaqla sözləri mənimsəyirlər, lakin bu prosesin necə baş verdiyi tam aydın deyil. Bu tədqiqat uşaqların həmin prosesi necə keçdiyini anlamağa kömək edəcək yeni faktlar verir.