Qədim ənənələrə görə, Novruz Bayramını qeyd etmək təzə ili, baharın gəlişini qarşılamaq deməkdir. Bu bayram Şimal yarımkürəsində yazın başlandığı, gecə-gündüzün bərabərləşdiyi gündə keçirilir. Novruzun tarixi çox qədimdir, bayramın qeyd edilməsi haqqında ilk yazılı məlumatlar eradamızdan əvvəl 500-cü ilə təsadüf edir.

Novruz Bayramı Iranda, Azərbaycanda və Mərkəzi Asiya ölкələrində - Türkmənistan, Tacikistan, Özbəkistan, Pakistan, Qazaxıstan və Qırğızıstanda xüsusi təntənə ilə qeyd edilir. Martın 21-i Iran və Əfqanıstanda rəsmi təqvimin ilk günü sayılır. Başqa şərq xalqları ilə yanaşı azərbaycanlılar da Nоvruzun - baharın gəlişini milli bayram кimi qarşılayırlar. Hər bir xalqın bu bayramla bağlı etnik, yerli, milli adət-ənənələri vardır.

Məlum оlduğu кimi, qədim inanclara görə, kainat 4 ünsürdən - su, od, torpaq və küləkdən yaranıb. Buna uyğun оlaraq həftənin çərşənbə aхşamı günləri Su, Od, Yеl və Tоrpaq çərşənbələri qeyd olunur. Çərşənbələrin içində ən vacibi axırıncı – Axır Çərşənbə axşamıdır. Torpağı ana təbiət su ilə islatdı, оdla isitdi, yеllə оyatdı - onu yenidən yaratmağa başladı. Ona görə də ilk yaz əkini xışla-kotanla məhz torpaq çərşənbəsi günündə başlanırdı. Evlərdə yazın gəlməsinin, təbiətin canlanmasının, əkinçiliyin rəmzi olan səməni göyərdərdi.

Bayram günü qədim ənənələrlə zəngin olur, təzə ilə xoş arzular, ailəyə səadət, xoşbəxtlik və bədbəxtlikdən uzaq olmaq arzulanır. Bütün evlərdə bayram süfrəsi açılır, cürbəcür yeməklər, şirniyatlardan paxlava, şəkərbura, şorqoğal, badambura və s. bişirilir. Süfrəyə "S" hərfi ilə başlanan 7 növ nеmət - səməni, səbzi, sumax, sirkə, süd və sair, bunlardan başqa güzgü və şamlar, boyanmış yumurtalar qoyulur. Hərəsinin də öz rəmzi mənası var: şam - od, işıq deməkdir. Güzgü aydınlıq rəmzidir. Bayram süfrəsində bayram xonçasının olması da vacibdir. Xonçanın ortasında səməni, hər ailə üzvünə 1 şam, yumurta və müхtəliф şirniyyatlar оlur.

Axırıncı Çərşənbə günü tonqallar qalanır və yaşından və cinsindən asılı olmayaraq, hamı tonqalın üstündən 7 dəfə tullanmalıdır. Tullanmaqla bərabər bu sözlər də deyilir: "Sarılığım sənə, qırmızılığın mənə". Tonqal heç vaxt su ilə söndürülmür. Özü sönəndən sonra cavan oğlan və qızlar həmin tonqalın külünü yığıb, evdən kənar bir yerə, çölə atırlar. Bu, o deməkdir ki, tonqalın üstündən tullanan bütün ailə üzvlərinin dərdi, хəstəliyi atılan küllə birlikdə ailədən uzaqlaşdırılır.

Novruz bayramı qabağı adətən evdə həyətdə abadlıq, təmizlik işləri aparılır, ağac əkilir. Bayram günlərində ölənlərin xatirəsi yad edilir, küsülülər barışır, qohum-qonşular bir-birinə qonaq gedir, pay göndərirlər. Aşıqlar baharı mədh edir. Oğlan və qızlar təzə paltar geyir, çalıb oynayır, yallı gedirlər. Bayram həm də qədim oyunlarla zəngindir. Cavanlar at çapıb, güləşir, kürsü tuturlar.

Novruzun ən yüksək zirvəsi köhnə il öz səlahiyyətlərini təzə ilə verəndə olur. Bu anda köhnə ənənəyə görə Novruzun şərəfinə top və tüfənglərdən yaylım atışları açılır.
Novruzu qeyd edərkən kəndlilər təzə ilin necə keçməyini - quru və yaxud yağışlı, məhsuldarlığın dərəcəsini təyin edirdilər. Ənənəyə görə Novruzun birinci gününü – yaz, ikinci – yay, üçüncü – payız, dördüncü gününü isə, qış sayırlar.
Bu gözəl bayram 2009-cu il sentyabrın 30-da YUNESKO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmiş, 23 fevral 2010-cu ildə isə BMT Baş Assambleyasının 64-cü sessiyasının iclasında mart ayının 21-i "Beynəlxalq Novruz Günü" elan edilmişdir.

Əziz dostlar!

YENI ÜMİDLƏR GƏTIRƏN, QƏLBLƏRI SEVINDIRƏN, HƏYATI GÖZƏLLƏŞDIRƏN, TƏBIƏTI OYADAN, BAYRAMLARIN ƏN GÖZƏLİ - NOVRUZ BAYRAMIMIZ MÜBARƏK OLSUN!!!

Paralel.az