Məşhur sovet bioloqu Lev Zilber Qarabağda 1930 cu illərdə ermənilər arasında yayılmış taunu araşdırarkən erməni hanibbalizimini müəyyən edib. O Hadurutda erməni qəbirstanlığına gedərək ondan cox erməni qəbrini açdırıb və cəsədlərin bir coxunda urəyin, ciyərlərin olmadığını görüb. Yerli bir erməni Zilbere bunun sirrini açaraq deyib ki, bizim çox qədim adətə görə meyitlərin ürəyini, ciyərini çıxardıb yeyirik ki, ölmüş doğmalarımız sağlardan kimisə öldürüb öz yanına apara bilməsin.

Bunu etmək üçün qəbrin üstünə bir at aparıb ona yulaf verirlər ki, qəbirdəkinin sağ, ya tam ölü olduğu bilinsin. At yulafı yeməzsə, demək altdakı sağdır. Onda onu çıxardaraq ürəyini, ya ciyərini çıxardır, aparıb bişirərək yeyirlər. Beləliklə arxayın olurlar ki, o ölü onlardan kimisə öldürməyə gəlməyəcək.

Bu dəhşətli göreşənlik, kaftarsayağı yırtıcı adət haylarda xristiyanlıqdan çox-çox qədimlərdə yaranıbmış. Ancaq xristiyanlıqdan sonra da bu cəhaləti tərgizə bilməmişlər. Bu səbəbdən də Roma imperiyası dönəmində, Bizansda hayları bidətçi, kafir, dinsiz adlandırmışlar.

Bu məsələni öyrənən Zilber yuxarı məlumat verərək tədbirlər görülməsini məsləhət görür və qəbirlərə toxunulması qadağan edilərək taunun qarşısı alınır. Zilberin mətbuatdakı müsahibəsini oxuyan haylar onu hay düşməni elan edirlər. Xüsusən Mikoyan onu həbs elətdirmək istəsə də yuxarı buna imkan vermir.

Çox təəccüblü, dəhşətli, iyrənc və ağlasığmazdır. Bu qırılmış çürüyüb zəhərlənmiş ətdən niyə qırılmırlar?

Müəllif: Tələt Mərdi Həqq