Peşəkarlıq üçün mühit və şərait lazımdır

 Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra bir çox dəyərlər dəyişdi. Yəni mühit və şərait dəyişdikcə, insanlar da dəyişməyə məhkum oldular. Əslində, bunu pis bir hal kimi qəbul etmirəm, lakin bir əmması var. Böyük təəssüflə qeyd etməliyəm ki, dəyişmə müsbətə yox, mənfiyə doğru daha sürətlə davam edir.

Məsələn, 30-40 il əvvəl də rüşvət və məmur özbaşınalığı halları olub, amma bu dərəcədə açıq və həyasızcasına yox. Çünki o dövrün mühit və şəraiti buna imkan vermirdi. Qanunlar və ictimai nəzarət demokl qılıncı kimi, onların başları üstündə idi. Qanunların pozulması faktı aşkarlanarsa, kimliyindən asılı olmayaraq buna uyğun da cəza alacaqdı. Buna görə də, insanlar həm qanundan, həm də ictimai qınaqdan çəkinirdilər. Eyni zamanda rüşvət və möhtəkirlik kimi hallara görə cəza çox ağır olurdu və qaçılmaz idi.

İnsanların biri-birilərinə münasibəti, davranışları da, bugünümüzlə müqayisədə daha səmimi idi. Pulun həyatımızın bütün sahələrinə müdaxiləsi nəticəsində birdən-birə hər şey dəyişdi. İnsanlar arasındakı münasibətlər belə, pul müstəvisinə keçdi. Bunlar ölkəmizdə hər kəsin bildiyi həqiqətlərdir. Ona görə də, sözü uzatmadan məni narahat edən bir məsələni sizinlə bölüşmək istəyirəm.

Heç kimə sirr deyil ki, Azərbaycanın səhiyyə sistemində baş verənlər, həlli müşkülə çevrilən və insanların dəhşətə salan bir vəziyyətdədir. Dünyanın ən humanist peşələrindən birinə sahib olan həkimlər də, bu qədər səmimiyyətdən uzaq, insanların həyatına və sağlamlığına bu qədər biganə ola bilərlərmi? Bunun səbəbi nədir?

 Gəlin, bu barədə bir qədər düşünək. Necə olur ki, Azərbaycanda illərlə həkim, xəstəxana qapılarında qalsa da, müalicəsi üçün evini-eşiyini belə, satmağa məcbur olsa da, xəstəliyinə əlac tapmayan insan üz tutur əcnəbi məmləkətlərə-Türkiyəyə, İrana, Gürcüstana (söhbət daha inkişaf etmiş Avropa ölkələrində, İsraildə müalicə alan imkanlılardan getmir) və az bir müddətdə orada şəfa tapıb qayıdır geri. Ən maraqlı məqamlardan biri də odur ki, Azərbaycan həkimlərinin özləri belə, burada çalışan həmkarlarına etibar etmirlər, onlar da sağlamlıqlarında bir problem yarananda, xaricə üz tutur, azərbaycanlı xəstələrdən taladıqlarını əcnəbi həkimlərə yedirirlər. Poradaosdur elə deyilmi?

Burada daha maraqlı bir məqamı diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm, həmin ölkələrdə xəstəni müalicə edən, ona şəfa verən də, məhz soydaşqlarımız olur.

Məni bu yazını yazmağa vadar edən, məhz bu amil oldu. Bugünlərdə saytların birində oxudum ki, 10 ildən artıq Azərbaycanda xəstəliyinə çarə tapa bilməyən bir xanım, yaxınlarının təkid və məsləhəti ilə Türkiyəyə gedir. Və burada şəfa tapır. Onu müalicə edən həkim isə azarbaycanlı olur. Bu sadəcə diqqətçəkən bir fakt deyil, həm də günümüzün reallığıdır. Belə faktlar isə saysız- hesabsızdır. Bir vaxtlar Azərbaycanda dərdinə dərman tapa bilməyən bir tanışım, nəhayət borc-xərclə Almaniyaya gedir və qısa bir zamanda tam müalicə olunaraq evinə qayıdır. Onu müalicə edən də, Azərbaycanda öz ixtisasına uyğun bir iş tara bilməyə həkim həmyerlimiz olmuşdu. Maraqlıdır, deyilmi?

Nə üçün, Azərbaycanda iş tapa bilməyən, yüksək peşəkarlığa malik insanlar, məhz əcnəbi ölkələrdə özlərini təsdiq edə bilirlər? Bunun səbəbi çox dərinlərə gedir.

Çoxdanın söhbətidir, sovet dönəminin 70-80-cı illəri, o zaman "Semaşko" adlanan xəstəxanada müalicə alırdım (bronxial astma). Müalicə həkimim həm də Tibb İnstitutun (hazırda Tibb universiteti) müəllimi idi və vaxtaşırı tələbələrini xəstəxanaya təcrübəyə gətirirdi. O dövürdə Tibb İnstitutunda oxuyanlar əsasən imkanlı ailələrin uşaqları olurdular və bu tələbələrin davranışlarından, geyimlərindən də hiss olunurdu.

Maraqlıdır ki, 20-30 nəfərlik bir qrupda xəstələrlə, onların müalicəsi ilə maraqlanan cəmi 2 tələbə var idi. Onlar həm də öz davranışları və geyimləri ilə də digərlərindən fərqlənirdilər. Burada jurnalist marağım mənə güc gəldi və həkimdən bu gənc qız və oğlan barəsində sual etdim və soruşdum ki, belə soyuq havada (noyabr ayının axırları idi) onlar nə üçün belə yüngül geyiniblər. Həkimin cavabı çox düşündürücü oldu: "Bunlar gələcəyin həkimləridir, qalanları isə poliklinikalarda və xəstəxanalarda vaxt keçirənlərdən olacaq".

Bax belə, millət, həmin vaxtkeçirənlər hazırda Azərbaycan səhiyyəsinin "qaymaq"larıdır, həkim olanlar isə buradakı şəraiti, tələb və təklifləri qəbul etmədiklərindən, vaxt keçirib, pul yığa bilmədiklərindən, əcnəbi məmləkətlərə üz tutmaq məcburiyyətində qalıblar.

Bu da onu deməyə əsas verir ki, peşəkarlıq ilk növbədə həm də mühit və şəraitdən asılıdır.

Hazırda Azərbaycan cəmiyyətində mühit və şərait elə bir vəziyyətdədir ki, insanın burada normal işləməsi bir yana, yaşaması belə, çox çətindir. Buna görə də, həkimləri belə, qınamaq çox çətin olur. Amma vicdan deyilən bir şey var, onu itirən, yaxud nəfsinin qurbanına çevrilənlər daha təhlükəlidirlər.

P.S. Bunu bir dəfə yazılarımda qeyd etmişdim, yeri gəldiyi üçün bir daha diqqətinizə çatdırmaq istəyirm, çünki təkrarın xeyri var ki, zərəri yoxdur.

Çox mehriban, səmimi, eyni zamanda öz peşəsinin vurğunu olan bir həkim tanışım var idi. Ən ağır durumlarda belə, məni düşdüyüm vəziyyətdən çıxarar, heç bir təmənna ummazdı. Günlərin birində, təxminən 3-4 il əvvəl onun qəbuluna getdim. Məni yenə də əvvəlki kimi səmimi qarşıladı, müayinə etdi, resept yazdı. Resepti aptekə verib dərmanları alanda, məni soyuq tər basdı. Həkim əvvəl təyin etdiyi bütün dərmanları dəyişib, mənə nə az, nə çox, düz 260 manatlıq firma dərmanlarını (daha doğrusu, qida əlavələrini) sırımışdı. Zəng edib, səbəbini soruşanda verdiyi cavab daha şaşırdıcı oldu;"Bağışla, məni vicdanımı satmağa məcbur etdilər". Bilirsiniz də, bu necə olur. Adamı çağırıb deyirlər:"Ya biz dediyimiz kimi işləyəcəksən, ya da özünə başqa yerdə iş tap". Burası Azərbaycan! 

Yəqin ki, əlavə şərhə heç bir lüzum yoxdur.

Yusif Seyid