İlk irihəcmli bədii yazım.
Əsər nə vaxt yazılıb və haçan nəşr olunub?
Aldığım qonorar haraya və nə üçün xərcləndi?

Doğrusunu deyim ki, “Dünyanın rəngi” povestinin yazıldığı dəqiq tadixi unutmuşdum. Təkcə o yadımda idi ki, bu ilk irihəcmli povestimi haradasa 70-lərin sonunda qələmə almışam.
Bu günlərdə, aradan illər keçəndən sonra, əsərin (əlyazmanın) sonunda yazılmış tarixə baxanda hər şeyi olduğu kimi xatırladım. Amma eyniadlı kitabın nə vaxt nəşr olunduğunu yaxşı yadımdadır. Bir də ki, necə deyərlər, kitabın özündə bütün “sertifakatlar” vardı:
“Dünyanın rəngi”. Bakı. Gənclik. 1989. Redaktoru: Səyyarə Həbibzadə. Nəşriyyat direktoru F.H. Axundlu. Rəssamı X. Əbilova. Sifarış sayı 270. Tirajı 14.000. Qiyməti 65 qəp.
“Gənclik” nəşriyyatı. Bakı, Hüsü Hacıyev küç., 4
“Qızıl Şərq” nəşriyyatı mətbəəsi, Həzi Aslanov küç... və s.

...Bütün bunları nə üçün yazıram? Tarix üçün? Yox. Oxucular üçün? Yox. Elə-belə, özüm üçün.
Povestin sonunda yazılış tarixi qeyd edilib: 1978-1979-cu illər. Və əsər düz on ildən
sonra- 1989-cu ildə nəşr olunub. Bu, mənim ikinci kitabım idi. İlk kitabım elə həmin nəşriyyatda 1985-ci ildə şair Musa Ələkbərlinin redaktorluğu ilə çap olunmuşdu və “Göyəm kolları” adlanan həmin kitabda hekayələrim toplanmışdı.
İndiki halda söhbət ilk povestimin nəşrindən gedir.
Mən povestin məziyyəti barədə nəsə bir söz demək istəmirəm. Amma onun yazıldığı məkanı və fəsli yaxşı xatırlayıram: Bakının ucqar “gecəqondu”larından birində soyuq qış aylarında yazılıb. Bəlkə elə buna görədir ki, “Dünyanın rəngi”ndə bəyaz rəng və qış mənzərələrinin təsviri üstünlük təşkil edir.
Sonra. Mən bu povestin on il “növbə gözləməsinin” konkret səbəbini dəqiq deyə bimərəm. Amma aradan illər keçəndən sonra belə düşünürəm ki, o vaxtkı “Qlavlit”i mənim qəhrəmanımın bir çox “cəhətləri”, lap elə öz atasına ünvanladığı və “ulu rəhbərin” mavzoleyinə ünvanlamaq istədiyi bu sətirlər də qıcıqlandıra bilərdi:
“Səni niyə tutublаr, аtа? Аxı, sən fаşistlərə könüllü əsir düşməmişdin ki? Bəyəm əsir düşənin hаmısı günаh yiyəsidir? Mən sənin günаhkаr оlmаdığın bаrədə Bаkıyа, Mоskvаyа məktub yаzmаq istəyirdm, аtа. Əgər cаvаb gəlməsə lаp Lеninə yаzаcаğаm. Qоy mаvzоlеydə оnun kеşiyini çəkənlər оxuyub məlumаt vеrsinlər...Аnаm dеyir ki, еlə məktub yаzmа, öz bаşınа əngəl аçаrsаn... Vаllаh, kənddə də bizə birtəhər bаxırlаr: аxı, sənin nə günаhın vap, аtа? Bəs mənim, bəs аnаmın?.. Dünyа niyə bеlə аmаnsızdır, аtа? Hörmətlə: Vаmiq.
8 nоyаbr 1948-ci il”.
Əgər bu fikir belə “qorxulu” idisə, bəs onda o vaxt, rejimin kəshakəs dövründə onun çapına nə əcəb icazə vermişdilər? Bu, bir fatal yazıdır bəlkə?
Və nəhayət. Bu əsərdə bizin zamanında yaşadığımız bir amansız HƏQİQƏT haqda söhbət gedir.
Mən fəlsəfə ilə peşəkar şəkildə məşğul olan, həqiqəti heç olmasa nəzəri fikirlərdə axtaran bir tədqiqatçı kimi deyə bilərəm: bu gün mütləq həqiqəti axtaranlar az qala yoxdur. Hamı bu dünyada nisbi həqiqəti axtarışındadır.

Deyirsən, həqiqət nisbidir, vallah,
O, birində çoxdur, başqasında az.
Deyirəm, həqiqət “çoxdursa” hərgah,
Ortada bir dənə həqiqət olmaz.

p.s.
Yəqin ki, dostları o zaman aldığım qonorar da maraqlandırır. Açığı, qonorarın həcmi heç də indi, nağıllaşdırıldığı, əfsanələşdirildiyi kimi “bir aləm pul” deyildi. Xatırlayıram ki, həmin dövrdə ölkəmizdə milli-azadlıq hərəkatı başlamışdı və mən aldığım qonorarı Müsavat Partiyasının 2-ci başqanı olmuş, 1920-ci illərin ortalarından etibarən Türkiyədə yaşayıb fəaliyyət göstərmiş Mirzə Bala Məmmədzadənin Xalq Cümhuriyyərinə həsr edilmiş kitabçasının, yəni başqa bir əsərin gizli nəşrinə xərcləmişdim.
Elə o vaxtdan maarifçilik yolundayam... Bilmirəm tutduğum bu yol düz olub, yoxsa əyri...

Paralel.az