NASA-nın Yerin təbii peykini daha əlçatan etmək üçün səyləri nəticəsində son illərdə insan külləri kapsulları və idman içkiləri üçün konteynerlər də daxil olmaqla, Ayı istismar etmək üçün qeyri-ənənəvi, özəl olaraq maliyyələşdirilən bir sıra planlar hüquqi mübahisələrə səbəb olub.

AZƏRTAC “Reuters” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, ABŞ-ın nəzarətindəki missiyalarda mümkün boşluqlarla bağlı narahatlıqlar və Ayın səthinin düzgün istifadəsi ilə bağlı hüquqi suallar ön plana çıxıb. Özəl şirkətlər və inkişaf etməkdə olan kosmos gücləri tərəfindən istehsal edilən eniş aparatlarının yaxın bir neçə ildə Aydakı ABŞ bayrağına və keçmiş proqramların digər qalıqlarına qoşulması gözlənilir. Digər təşəbbüslər arasında Aydan kremasiya edilmiş insanların küllərinin kapsulları üçün məkan kimi istifadə edilməsi, idman içkilərinin reklamı və bəlkə də Ayın öz torpağından hazırlanmış ikimərtəbəli xristian xaçı da ola bilər.

Beynəlxalq kosmos hüququ ilə məşğul olan Lesli Tennen bununla bağlı deyib: "Biz Ayı tədqiq etməyin başlanğıcındayıq və onun çirklənməsinə yol verməmək üçün diqqətli olmalıyıq. Bu, təkcə bioloji və kimyəvi çirklənmə deyil, tullantılara da aiddir”.

ABŞ-ın “Astrobotic” şirkətinin son uğursuz Ay missiyasının göyərtəsindəki yükləri arasında onlarla insan külü kapsulları və bir qutu yapon idman içkisi “Pocari Sweat” var idi.

Birləşmiş Ştatların qanunlarına əsasən, ABŞ Federal Aviasiya Administrasiyası və digər agentliklər raketin faydalı yükünün Yerdən buraxılmasının "ictimai sağlamlıq və təhlükəsizliyə xələl gətirmədiyini və milli təhlükəsizliyə təhlükə yaratmadığını təsdiqlədikdə, bu əşyalar Ayın səthinə aparıla bilər”.

NASA Aya səfərlərin xərclərini azaltmaq üçün özəl şirkətlərə çox etibar etdiyindən, bu məsələ daha çox aktuallaşır. Hazırda səma cisminin səthində nəyin məqbul olduğunu göstərən ABŞ qanunları və ya standartları yoxdur. NASA uzunmüddətli Ay bazalarını nəzərdə tutur və rəqabətli bir ticarət bazarı yaratmağa ümid edir.

Kosmik hüquq sahəsində təcrübəyə malik hüquqşünaslar narahatdırlar ki, qaydaların olmaması ABŞ şirkətlərini Ay səthində fəaliyyət göstərən digər ölkələrlə qarşı-qarşıya qoya bilər və ya özəl səylərin torpaq mənimsənilməsi və ya suverenlik iddiaları kimi qiymətləndirilə biləcəyi beynəlxalq mübahisələrə səbəb ola bilər.

Vaşinqtonda yaşayan iş adamı Castin Park Ayda ikimərtəbəli bina qədər böyük xristian xaçı tikmək istəyir. O, bununla bağlı ABŞ qanunvericiləri və katolik təşkilatları ilə təxminən 1 milyard dollarlıq öhdəliyi müzakirə edib.