Tikinti sürətini artırmaqla daşınmaz əmlak bazarında "qiymət inqlabı" etmək olar

Artıq 10 iidən çoxdur ki, Bakı şəhəri tikinti bumu yaşayır. Yəni şəhərdə daha çox yarımçıq tikililərə rast gəlinir, 3-5, bəzən isə 10 ilə başa gələn hündürmərtəbəli binalar yavaş-yavaş şəhərin görkəmini dəyişir. Lakin inkişaf etmiş dünya ölkələri ilə müqayisədə Azərbaycanda tikinti sürəti çox aşağıdır. Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində tikinti artıq aylarla və həftələrlə davam edir, illə davam edən tikintiyə nadir hallarda təsadüf edilir. Tikinti sürəti ilk baxışdan o qədər də əhəmiyyətli amil kimi nəzərə çarpmır, yalnız yaşayış sahəsi gözləyən əhalinin arzusu kimi görünür. Ancaq bu belə deyil, tikinti sürətinin aşağı olması bir sıra məsələlərə mənfi təsir göstərir.

Birincisi, tikinti sürətinin zəif olması şəhərdə yarımçıq tikililərin sayını artır. Bu da ətraf mühitin eyni vaxtda çoxlu mənbələr hesabına daha çox çirklənməsinə gətirib çıxarır. Ona görə də Bakı şəhərində uzun müddətli fasilədən sonra güclü külək əsən kimi şəhəri toz dumanı bürüyür. Digər mənbələrdən gələn çirklənmə də bura əlavə olunduqda atmosfer normadan bir neçə dəfə çox çirklənməyə məruz qalır.

İkincisi,  yaşayış sahəsi gözləyən əhalinin gözü yolda qalır, illərlə əvvəl pul ödəməyə başlayırlar, mənzilin qiyməti ödənilib bitir, amma hələ bina hazır olmur. Ara uzandıqca isə ortda möhtəkirliyə yol verilir, başqa yollarla pul qazanmaq istəyən insanların fəalityyəti üçün münbit şərait yaranır.

Üçüncüsü, tikinti sürətinin az olması tikinti şirkətlərinin xərclərini artırır. Tikintidə elə xərclər var ki, onlar tikinti başlayandan sonuclanana qədər davamlı şəkildə və sabit həcmdə xərclənir. Tikintinin sürəti az olanda vaxt uzandığından, həmin sabit xərclərin də həcmi çoxalır. Məsələn, tikintiyə admistrativ nəzarət edən, onu idarə edən, ona gözətçilik edən permonal, tikintidə işləyən sabit rejimli maşın və mexanizmlər və s. tikinti böyu xərc istəyir. Məsələn, vışkalı kranlar icarəyə götürülür və onların icarə haqqı aybay ödənilir. Kran 3 il dəyansa, ona 3 il icarə haqqı veriləcək, 8 ay dayansa, ona 8 aylıq icarə haqqı veriləcək. Əlbəttə, tikinti şirkəti 8 aya işini başa çatdıra bilsə, 2 il 4 ayın icarə haqqı və digər xərcləri tikinti şikrətinə qalacaq. Nəticədə tikinti şirkətinin qiymətlərdə manevr etmək imkanları genişləcək. Hazırda monalit binanın bir kvadratmetr yaşayış sahəsinin yalnız tikinti xərcləri təxminən 356 manat təşkil edir. Amma tikinti müddətinin uzanması və qeyri-rəsmi xərclər hesabına bir kvadratmetr yaşayış sahəsi monalit ("podmayak") binada sahibkara 1200 manata başa gəlir. Yəni qiymət üç qatdan da çox bahalaşır. Ona görə də tikinti şirkətləri Bakı şəhərinin mərkəzində bir kvadratmetr yaşayış sahəsinin qiyməti 1800 manadan başlayır, yerindən asılı olaraq, 2600 manata qədər qalxa bilir. Ətraf qəsəbələrdə bu qiymət torpağın qiymətindən və qeyri-rəsmi xərclərin azalmasından asılı olaraq bir qədər aşağı düşür.

Deməli, Bakıda yalnız tikinti sürətini artırmaq və qeyri-rəsmi xərcləri aradan qaldırmaqla daşınmaz əmlak bazarında "qiymət inqlabı" etmək olar. Yəni yaşayış sahəsinin qiyməti bazarda dəfələrlə aşağı düşə bilər. Lakin bu gün nə tikinti şirkətləri buna inanmır, nə də hökumət adminstrativ qaydada onları buna məcbur etmir. Bu səbəbdən də Bakının daşınmaz əmlak bazarında ciddi durğunluq hiss edilir. Yaşayış sahəsi baha, alıcının isə əlində kifayət qədər pulu yoxdur.

Akif Nəsirli